Kompozisyon kelime
anlamı olarak "düzenlemek, belirli esasları göz önüne alarak
sıraya koymak" gibi anlamlara gelir. ilk öğrencilik yıllarımızdan
itibaren duymaya başladığımız kompozisyon kelimesi bizde sanki Türkçe ya da
edebiyat dersleri içerisinde bir yazı türü gibi gelir. ancak aslında durum
böyle değildir. Hikaye, roman, makale, şiir, biyografi vb. yazı türleri
içerisinde ayrı bir kompozisyon diye yazı türü yoktur. kompozisyon
diyerek yazmış olduğumuz yazılar deneme. makale vb. yazı türleri
içerisinde yer alır. Anlamından da anlaşılacağı üzere kompozisyon bir yazı türü
yazdıklarımızın bir plan ve düzen dahilinde bir araya getirilmesi demektir.
kompozisyon aslında sadece Türkçe ya da edebiyat dersleri ile ilgili bir kavram
da değildir. Hayatın her alanında bu kelimenin kullanım şekli vardır. edebiyat,
spor, müzik gibi bir çok alanda kompozisyon vardır. örneğin bir beste notaların
ahenkli bir biçimde bir araya getirilmesiyle oluşur. Başarılı bir bestekar usta
bir kompozisyon sanatçısıdır aynı zamanda. Ya da bir tablonun önüne geçip
incelediğimizde "ne kadar da güzel yapılmış, renkler birbirine çok
uyumlu" gibi cümleler kurarız. Ressamın bu başarısı tual üzerindeki
kompozisyon becerisinden ileri gelir. renkleri seçimi ve uygun tonlarda bir
araya getirilerek ahenkli bir birliktelik oluşturması kompozisyonun kendisidir.
Belki okuyanlardan bazılarına garip gelebilir ama güzel bir sofra kurmak da
başarılı kompozisyon ortaya çıkarmak demektir. Masa örtüsünün seçimi, örtüye
uygun peçeteler, bunlara uygun çiçek seçimi ve masada kullanılacak diğer tüm
eşyaların şeçimi kompozisyon oluşturmaktır. bir örnek daha... İştah açıcı her
yemek başarılı bir kompozisyonun eseridir. malzemelerin başarılı bir şekilde
seçimi ve uygun miktarlarda bir araya getirilmesi sonucu oluşur ve servis
edilmeden önce üzerine eklenen süslemelerle kompozisyon tamamlanır.
Yukarıda anlatılanlardan sonra artık hayatın bir
kompozisyon olduğunu gördük. Bu sitenin de temel amacı kompozisyonun edebiyatla
ilgili yönünü ön plana çıkararak çeşitli konularda sizlere kompozisyon
örnekleri sunabilmek. Başarılı ve faydalı olabilmek dilekleriyle...
Kompozisyon farklı parçaları, nesneleri ya da
unsurları bir araya getirerek bir bütün oluşturma olarak tanımlanabilir.
Kompozisyon kelimesi dilimize Fransızcadan girmiştir. Kelimenin kökü Fransızca
"composer" fiiline dayanmaktadır. Her ne kadar kompozisyon kelimesi
edebiyat ile ilgili bir terim gibi algılansa da mimari, resim, müzik, görsel
sanatlar vb. daha birçok alanda kompozisyon terimi kullanılmaktadır.
Edebiyat terimi olarak kompozisyon herhangi bir
duygu ya da düşünceyi hem şekil olarak hem de içerik olarak belli bir plan
dahilinde yazılı olarak anlatmak şeklinde tanımlanabilir. Kompozisyon; içerisinde
kenar boşlukları, yazım ve noktalama kurallarına uygunluk, başlık vb. birçok dikkat
edilmesi gereken hususu barındırır.
Kompozisyonda
Giriş, Gelişme, Sonuç
Kompozisyon kendi içerisinde anlam birliği olan
paragraflardan oluşan bir yazıdır. Kompozisyon giriş, gelişme, sonuç
bölümlerinden oluşur. Bu bölümler en az bir paragraf olmalıdır. Kompozisyonun bölümleri ve özellikleri şu
şekildedir.
Giriş
( Serim ) Bölümü
Anlatılacak konuyla ilgili bilgi verilen bölümdür. Bu
bölümde okuyucu gelişme bölümünde detaylı olarak anlatılacak olan konuya
hazırlanmaya başlanır. Genellikle çok uzun olmaz ve detaylı açıklamalar,
örneklemeler bu bölümde kullanılmaz.
Giriş
bölümü örnekleri
Doğa bir ana gibi davranmış bize: İstemiş ki ihtiyaçlarımızı
gidermek zevkli bir iş de olsun üstelik: Aklımızın istediği şey, iştahımızın da
aradığı şey olsun: Onun kurallarını bozmaya hakkımız yok. (Monteigne,
Denemeler)
İnsan doğasının yetersizliği yüzünden hiçbir şeyi duru ve
yalın halde tutamıyoruz. Kullandığımız her şeyin özü bozulmuştur madenlerin
bile. Altını işimize yarar hale getirmek için başka bir madde ile karıştırıp
bozmak zorunda kalıyoruz. (Monteigne, Denemeler)
Gelişme
( Düğüm ) Bölümü
Giriş bölümünde tanıtılan düşüncenin ayrıntıları ile
incelendiği bölümdür. Gelişme bölümü yazarın savunduğu düşüncenin olgunlaştığı
bölüm olarak düşünülebilir. Bu bölümde konunun anlaşılması için örnekler
verilir, karşılaştırmalar yapılır, tanınmış kimselerin sözlerinden alıntılar
yapılır. Gelişme bölümünde yazar savunduğu düşünceyi derinlemesine anlatmaya
çalışır.
Gelişme
bölümü örneği
Yazarken,
kitapları bir kenara bırakır, zihnimden
uzaklaştırırım; kendi gidişimi sekteye uğratır diye. (giriş cümlesi)
Hakikaten
de iyi yazarlar üstüme fena yaslanır, yüreksiz ederler beni. Hani bir ressam
varmış, kötü horoz resimleri çizer ve hizmetçilerine, dükkana hiç gerçek bir
horoz almamalarını sıkı sıkı tembih edermiş, ben de öyle... Hatta çalgıcı
Antigenides'in bulduğu çözüm benim daha çok işime gelirdi. Antigenides bir şey çalacağı vakit, kendinden
önce ve sonra dinleyenlere uzun zaman kötü şarkılar dinletirmiş...
(gelişme bölümü)
Sonuç
( Çözüm ) Bölümü
Gelişme bölümünde detayları ile anlatılan konunun
bir yargıya vardırıldığı bölümdür. Konuyu toparlayıcı ve özetleyici
niteliktedir. Tümevarım yöntemi ile yazılmış bir metin ise ana fikir sonuç
bölümünde yer alır. Eğitsel metinlerde sonuç bölümünde ders verme amacı vardır.
Sonuç
Cümlesi Örneği
Kısacası bir insanın bir eserin değerini
anlayabilmesi için onun çok kötü yapılmış taklitlerini görmesi gerekir. Bu sayede
önündeki eserin ne kadar değerli olduğunu hakkıyla idrak edebilmiş olur.
Kompozisyonda
Başlık
Kompozisyonda başlık kompozisyondaki duygu ve
düşünceleri en iyi şekilde yansıtacak biçimde seçilmelidir. Bu sebeple başlık
seçerken genellikle konu ya da ana fikir göz önüne alınır.
Kompozisyonda
Sayfa Düzeni
Kompozisyon yazarken dikkat edilmesi gereken
noktalardan en önemlisi sayfa düzenidir. Sayfa düzeni kompozisyonun ciddiyetini
ve yazarken verilen önemi gösterir. Sayfa düzeninin en önemli noktalarından
biri kenar boşluklarıdır. Kenar boşlukları yaklaşık olarak üstten ve soldan
3cm, alttan 2,5 cm, sağ taraftan ise 1,5 cm civarındadır. Tabi bu boşlukları
belirlerken elimize cetvel almamıza gerek yok. Göz kararı sayfada düzen
olmasına dikkat ederek bu boşlukları bırakabiliriz.
Sayfa düzeni ile ilgili diğer bir nokta ise başlığın
yazımıdır. Başlık yazılırken sayfa ortalanır ve kelimelerin ya tamamı büyük
harfle ya da her kelimenin ilk harfi büyük yazılır. Başlık yazarken renkli
kalem kullanmamak gerekir. Siyah ya da
mavi kalem kullanılmalıdır. Tabi sadece başlık yazarken değil kompozisyonun
tamamında mavi ya da siyah kalem kullanmak gerekir.
Sayfa düzeni ile alakalı önemli bir husus da
paragraf başlarıdır. Paragraflar oluşturulurken paragraf başı yaklaşık olarak
1cm kadar içe girilerek başlanır.
Kompozisyon yazılan kağıdın buruş buruş olmamasına,
temiz olmasına dikkat etmeliyiz. Çünkü kağıdın şekli bizi yansıtır. KOMPOZİSYON ÖRNEKLERİ
